Jaki duży jest człowiek?

Nie o prawdziwej wielkości, a jedynie o rozmiarach. Jakie są i dlaczego są takie?

Normy powołują się na rozmiary ciała ludzkiego określone w innych normach. Np. EN 547-3^[1]PN-EN 547-3:2010 Bezpieczeństwo maszyn. Wymiary ciała ludzkiego. Część 3: Dane antropometryczne powołuje się na projekt (!) normy EN 979, który został wycofany przed publikacją.^[2]Ale który nadal można nabyć. Pecunia non olet. Niektóre wartości są jednak przytaczane wprost. Zbieram je tutaj, pewnie nie tylko mnie się przydadzą.

Uwzględniono dane z następujących norm:^[3]Tabela może się rozwijać, jeśli dotrę do kolejnych źródeł. EN 547-3, ISO 14738.^[4]PN-EN ISO 14738:2009 Bezpieczeństwo maszyn Wymagania antropometryczne dotyczące projektowania stanowisk pracy przy maszynie

Wartości podano w milimetrach. Jeśli w normie nie podano, którego centyla dotyczy wartość, albo wielkość jest opisana jako „wartość stała”^[5]czyli, jak rozumiem, przyjęta a priori — uznano, że chodzi o wartość średnią.

rozmiar	oznaczenie	P5	średnia	P95	P99	źródło
szerokość między łokciami	a1			545	576	EN 547-3
szerokość barkowa	a2	310		430		ISO 14738
szerokość dłoni z kciukiem[6]„szerokość ręki w śródręczu × współczynnik 1,25	a3			120		EN 547-3
szerokość dłoni w śródręczu[7]chodzi zapewne o dłoń bez kciuka, nie o całe śródręcze	a4			97		EN 547-3
szerokość palca wskazującego	a5			23		EN 547-3
szerokość stopy	a6			113		EN 547-3
szerokość biodrowa w pozycji siedzącej	a17			440		ISO 14738
głębokość ciała	b1		342			EN 547-3
zasięg chwytu przedniego	b2	615 (605)		820	845	EN 547-3 (ISO 14738)
grubość dłoni[8]„stała wartość 30 mm”	b3			30		EN 547-3
grubość ręki z kciukiem[9]„stała wartość 35 mm”	b4			35		EN 547-3
głębokość pośladek–brzuch w pozycji siedzącej	b15	190				ISO 14738
prześwit udowy	b18	125		185		ISO 14738
długość uda	c1			681 (687)	725	EN 547-3 (ISO 14738)
długość stopy	c2	211		285	295	EN 547-3, ISO 14738
głębokość głowy od czubka nosa[10]„długość głowy + stała wartość 30 mm”	c3			240		EN 547-3
średnica ramienia[11]„stała wartość 121 mm”	d1			121		EN 547-3, ISO 14738
średnica przedramienia[12]„szerokość ręki w śródręczu × współczynnik 1,25”	d2			120		EN 547-3
średnica pięści[13]„szerokość ręki w śródręczu × współczynnik 1,25”	d3			120		EN 547-3
wysokość ciała (wzrost)	h1			1881	1944	EN 547-3, ISO 14738
wysokość łokciowa	h4	930		1195		ISO 14738
wysokość krocza	h6	665		900		ISO 14738
wysokość kostki[14]„stała wartość 96 mm”	h8		96			EN 547-3, ISO 14738
wysokość siedzeniowa (pozycja wyprostowana)	h11	790		1000		ISO 14738
wysokość oczna w pozycji siedzącej	h12	680		870		ISO 14738
wysokość barkowa w pozycji siedzącej	h13	505				ISO 14738
długość podudzia (wysokość podkolanowa)	h16	340		505		ISO 14738
odległość ręki obejmującej uchwyt poniżej powierzchni siedzenia w pozycji siedzącej[15]„stała wartość”	h17		50			ISO 14738
długość czynna kończyny górnej[16]„zasięg chwytu minus stała wartość 275 mm”	t1	340				EN 547-3
zasięg przedramienia	t2	170				EN 547-3,[17]„chwytna długość przedramienia minus stała wartość 121 mm” ISO 14738[18]„długość łokieć-chwyt minus średnica ramienia”
zasięg boczny ramienia	t3	495				EN 547-3,[19]„zasięg chwytu przedniego minus stała wartość 120 mm” ISO 14738
długość dłoni	t4	152				EN 547-3
długość dłoni do kciuka[20]„długość ręki × współczynnik 0,58”	t5	88				EN 547-3
długość palca wskazującego	t6	59				EN 547-3

Zwykle używa się wartości „P5” (piąty centyl) i „P95” (dziewięćdziesiąty piąty). P5 to wartość, od której mniejsze jest 5% próbek; P95 natomiast to wartość, od której tylko 5% próbek jest większe. Uwaga — normy europejskie (zaczynające się od EN lub PN-EN) dotyczą populacji europejskiej, wartości w innych regionach mogą być inne.

Zwracają uwagę rozbieżności, np. P5 zasięgu chwytu przedniego jest określone inaczej w EN 547-3, a inaczej w ISO 14738. Trochę to razi — tym bardziej, że obie normy pochodzą z tego samego okresu (2009–2010).

NB. Nieco bezrefleksyjne stosowanie tych wielkości prowadzi w niektórych przypadkach do znacznych różnic w faktycznym poziomie bezpieczeństwa. Przykład to ISO 13857, określająca możliwość sięgania przez otwory. Zgodnie z normą, dostęp całym ciałem jest możliwy przez szczeliny szerokości e > 180 mm, co odpowiada wartości P95 rozmiaru klatki piersiowej, a zatem ok. 5% populacji może przecisnąć się przez mniejszy otwór. Dla porównania, szczelina e > 20 mm pozwala na sięganie na głębokość 850 mm, co wynika z minimalnej (P5) grubości ręki i maksymalnej (P95) jej długości. Czy jednak najcieńsza ręka będzie jednocześnie najdłuższa? Mamy tu więc prawdopodobieństwo rzędu nie 5%, a ok. (5%)² = 0,25%.

NB2. Jeśli „grubość dłoni” (b3) jest zdefiniowana jako „wartość stała 30 mm”, to jak przez szczelinę e > 20 mm można włożyć całe ramię?

Image by Daniel Dan outsideclick from Pixabay