Norma ISO 60207¹ określa zasady tworzenie instrukcji użytkowania, ważne dla zgodności z tzw. wymaganiami zasadniczymi. Trwa właśnie „ankieta powszechna” związana z jej aktualizacją.

ankieta powszechna

Ankieta to dobra rzecz, z dwóch powodów:

• zgłosić uwagi do projektu,
• zapoznać się z normą gratis!²

Ktoś powie, że to nie norma, tylko projekt, wszystko może się jeszcze zmienić… ale w praktyce zmiany bywają drobne. A nawet jeśli, można wyrobić sobie zdanie, czy warto daną normę kupić.

Gorzej ze zgłaszaniem uwag. W ogóle system ankiet PKN sprawia wrażenie, że jego główną rolą jest zniechęcenie ewentualnych użytkowników. Po pierwsze, można znaleźć tylko ankietę, o której się wie; nie można np. okresowo wchodzić na stronę i rzucić okiem, czy nie pojawiły się nowe tematy, bo tabelka nie jest poukładana w kolejności chronologicznej i nie da się zmienić kolejności, która wydaje się całkowicie irracjonalna.³

Po drugie, uwagi zgłasza się pojedynczo, odrębnie dla każdej strony, paragrafu, rysunku czy tabeli. Oprócz treści uwagi i określenia czego dotyczy, trzeba wpisać imię, nazwisko, email i nazwę firmy.⁴ Te ostatnie dane trzeba pracowicie wpisywać przy każdej uwadze, bo nie są w żaden sposób pamiętane.⁵

Po trzecie, gdy już wyślemy uwagi, nie ma praktycznie żadnego potwierdzenia ze strony PKN. Co prawda, jeśli ktoś ma szybkie paluszki, to może po zatwierdzeniu uwagi (wraca się wówczas na stronę ankiety) ponownie nacisnąć odnośnik „Podgląd projektu – Zgłoś uwagi”, by na sekundę zobaczyć znikający pasek „uwaga została wysłana”, ale poza tym nie dostaje się żadnego potwierdzenia, np. na adres email wpisywany za każdym razem.

Projekt wraz z ankietą jest dostępny na stronach PKN: https://pzn.pkn.pl/polls/#/show/9043856875.

treść

Norma składa się z dwóch istotnych części:

1. Wymagania dotyczące sposobu pisania, czyli rozdziały 4 i 6 oraz większość załączników.
2. Wymagania dotyczące zawartości instrukcji, czyli rozdział 5.

Z części 1 dowiadujemy się, że instrukcja powinna być pisana⁶ zwięźle, zrozumiale, prosto — czyli powinna mieć wszystkie te cechy, których nie ma norma formułująca te wymagania.

Rozdział 5 podaje propozycje części składowych instrukcji użytkowania (czy też, jak nazywa to norma, podręcznika z instrukcjami, instruction handbook):

• Podstawowe części podręcznika
  • Strona tytułowa
  • Spis treści
  • Wprowadzenie/cel podręcznika
• Bezpieczeństwo
  • Ogólne informacje i instrukcje dotyczące bezpieczeństwa
  • [propozycja SH:] Zagrożenia i środki redukcji ryzyka (PL, właściwości)
  • [propozycja SH:] Ryzyka resztkowe
• Opis ogólny maszyny
  • Opis maszyny
  • Przeznaczenie
  • Kluczowe parametry techniczne maszyny
  • Opis elementów sterujących i wyświetlaczy
  • Plan rozmieszczenia maszyny
• Transport, obsługa i przechowywanie
• Montaż, instalacja i uruchomienie
  • Montaż/integracja maszyny
  • Ustawienie maszyny
  • Instalacja mechaniczna, pneumatyczna, hydrauliczna i elektryczna
  • Sprawdzenie i testowanie systemów bezpieczeństwa
  • Kontrola instalacji
  • Uruchomienie
• Ustawienia producenta oryginalnego (OEM)
  • Ustawienia mechaniczne i synchronizacja
  • Parametry związane z bezpieczeństwem
  • Ustawienia pneumatyczne, hydrauliczne, elektryczne i próżniowe
  • Inne ustawienia
• Obsługa
  • Tryby pracy
  • Uruchamianie i wyłączanie maszyny
  • Kolejność operacji
  • Inne instrukcje
• Przezbrajanie produktu lub zmiana wydajności
  • Ogólne informacje o przezbrajaniu lub zmianie wydajności
  • Informacje dotyczące konfiguracji dla konkretnego produktu
• Inspekcja, testowanie i konserwacja
• Czyszczenie i dezynfekcja
• Diagnozowanie usterek i naprawa
  • Ogólne informacje dotyczące diagnozowania usterek i napraw
  • Tabela diagnostyczna (elektrotechnika)
  • Diagnostyka czujników elektrycznych, systemów próżniowych, pneumatycznych i hydraulicznych
• Demontaż, wyłączenie z eksploatacji i utylizacja
• Dokumenty, rysunki i lista części
• Indeks, słownik, załączniki

Nie wszystkie elementy są wymagane, należy je traktować raczej jako wskazówki.

W dalszej części rozdziału poszczególne pozycje są omawiane po kolei, ale nie wnosi to wiele. Sapienti sat.

zmiany

Co zmienia projekt w stosunku do obecnie obowiązującej wersji z roku 2019? Na razie niewiele — określono nieco inaczej zakres normy oraz dodano trzy drobne korekty w tekście.

The main changes are as follows:

1. clarification added to the Scope that this document gives requirements for drafting of the instruction handbook of all types of machines;
2. clarification added to the Scope that this document does neither address requirements regarding cybersecurity nor regarding logic with partially or fully self-evolving behaviour applied to machinery;
3. information on the necessary precautions, devices and means for the rescue of persons added as additional list item d) to 5.2.2.3;
4. controls and display descriptions stated more precisely in 5.2.3 f)
5. new subclause added on requirements for fully digital instruction handbook (see 7.2).

ISO/DIS 20607:2025, Foreword

Czy tworzenie nowego wydania normy dla tak drobnych zmian ma sens? Może nie, ale można wykorzystać okazję i zgłosić własne postulaty.

propozycje

Na razie są to tylko moje sugestie; jeśli zostaną zaakceptowane przez KT 158, zyskają status stanowiska krajowego i zostaną przesłane do ISO. Co się z nimi stanie, jeśli nawet tam dotrą? Zobaczymy.

Pomijam mnóstwo poprawek redakcyjnych; jeśli ktoś chce się z nimi zapoznać, kompletny plik z poprawkami (w formacie wymaganym przez ISO) jest dostępny do pobrania poniżej.

przeładowanie

Wiadomo, „bezpieczeństwo jest najważniejsze” — słyszy się to wszędzie, powtarzane jak mantrę. Jednym z elementów bezpieczeństwa jest właśnie instrukcja użytkowania; norma ISO 20607 jest wszak zharmonizowana z dyrektywą wprowadzającą „zasadnicze wymagania bezpieczeństwa dla maszyn”. Jeśli ostrzeżenie zmniejsza ryzyko, to cóż dopiero — sto ostrzeżeń! Współczesne instrukcje zawierają więc wszystkie możliwe informacje o zagrożeniach, pościągane z sieci, z innych instrukcji i wymyślane samodzielnie. Im więcej, tym lepiej. „Nie oddychać pod wodą” (na basenie). Nikt tego nie czyta, bo nie sposób oddzielić istotnych informacji o zagrożeniach od bełkotu.

Stąd propozycja, by instrukcje nie zawierały ostrzeżeń dotyczących zagrożeń, dla których ryzyko jest nieistotne.

dane o redukcji ryzyka

Na tym zależy mi najbardziej. Pracodawca jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo pracowników, a kupując maszynę musi ocenić ryzyko związane z pracą przy niej. Producent nie musi jednak dostarczać nabywcy żadnych danych o poziomie ryzyka poza zapewnieniem, że jest ono akceptowalne, tzn. „deklaracją zgodności”. Biorąc pod uwagę, że chodzi o ludzkie zdrowie lub życie, wymaganie od użytkownika ślepego zaufania do producenta wydaje się bardzo niefrasobliwe. Bo przecież producent może się pomylić. Może nawet kłamać, wydając deklarację bez przeprowadzenie oceny ryzyka — bo bez deklaracji maszyny nie wolno sprzedać.

W instrukcji użytkowania powinny się znaleźć informacje o właściwościach zastosowanych środków ochronnych. W szczególności użytkownik, chcący samodzielnie ocenić ryzyko, powinien znać poziom skuteczności (PL, performance level) układu sterowania.

Photo by Ebony Bostic, USAID on Pixnio

 
﹏﹏﹏

1. PN-EN ISO 20607:2019 Bezpieczeństwo maszyn. Instrukcja obsługi. Ogólne zasady opracowywania  [⤣]
2. w tym przypadku oszczędzamy ok. 180 zł, bo tyle kosztuje norma w sklepie PKN  [⤣]
3. Pozycje ułożone są — tekstowo! — wg numeru projektu, czyli „prPN-EN 13565” jest przed „pnPN-EN 1729”, a wszystkie „prPN-EN ISO” są za „prPN-EN IEC”. Mamy też „prPN-prEN”, które są jeszcze dalej na liście.  [⤣]
4. nazwy firmy nie można po prostu pominąć, jeśli reprezentuje się samego siebie — trzeba wpisać „osoba fizyczna”  [⤣]
5. wiedza o ciasteczkach chyba jeszcze do PKN nie dotarła  [⤣]
6. choć niekoniecznie pisana, bo może być też w formie wideo lub audio  [⤣]