Wszystkie balustrady są niezgodne z normą! Założymy się?

problem

Producent balustrad poprosił nasz komitet (KT 158 PKN) o wyjaśnienie wymogów normy ISO 14122-3.¹ Bo z normy wynika, że wysokość balustrady ma być zarazem nie mniejsza i nie większa, czyli dokładnie równa 1.100 mm. Tego wymogu nie da się, oczywiście, spełnić. Każda balustrada jest wyższa lub niższa, jest to tylko kwestia dokładności pomiaru. Gdyby nawet znalazła się balustrada, której wysokość jest dokładnie równa odległości pokonywanej przez światło w próżni w czasie 1/272.538.598,(18) s, to ta wysokość zmieni się przy najdrobniejszej zmianie temperatury. Quod erat demonstrandum.

A jeśli wysokość balustrady h=1.099 lub h=1.100,1, to taka balustrada jest niezgodna z normą, a w konsekwencji — z zasadniczymi wymaganiami bezpieczeństwa dla maszyn, prawda?

I jeszcze jedno ważne pytanie: jaki wpływ na bezpieczeństwo ma ten milimetr w tę czy w tamtą?

przedmiot

Na początek ustalmy, że chodzi o balustrady pomostów, opisywane w rozdz. 7.1 normy ISO 14122-3. Czym innym są balustrady schodów (7.2.1), a czymś jeszcze zupełnie innym poręcze do schodów drabinowych (7.2.2).

Po drugie, norma ISO 14122-3 dotyczy maszyn — normy budowlane mogą określać zupełnie inne wymagania.

Odpowiedź 1. Normą nie jest taka głupia!

Wymogi „nie mniej” i „nie więcej” dotyczą w normie dwóch różnych elementów. Balustrada (jako całość) ma być nie niższa niż 1.100 mm, a nie wyższa niż 1.100 ma być poręcz, która jest balustrady częścią. Można więc zbudować balustradę wysokości 120 cm, która ma poręcz zamontowaną na wysokości 1 m (albo 50 cm, bo norma nie zawiera dolnego ograniczenia, co jest oczywistym błędem).

Odpowiedź 1a. A może jednak?

Ale. Ale najczęściej spotykanym typem balustrady, i to typem występującym w rzeczonej normie na ilustracjach określających zasady wymiarowania, jest prosta konstrukcja z rur (∅50, powiedzmy), w której poręcz jest zarazem górną krawędzią balustrady. I wracamy do punktu wyjścia.

Pytanie kierujemy jednak nie do matematyka, a do inżyniera — i to inżyniera zajmującego się bezpieczeństwem maszynowym, a nie produkcją układów scalonych.

W technice zera mają znaczenie. „1,0” to coś zupełnie innego niż „1”, bo oznacza dokładność — że ta jedna dziesiąta też jest ważna. Norma określa wysokość jako 1.100 mm, a nie np. 110 cm, a zatem, wydawałoby się, chodzi o rozmiar w granicach 1.099 .. 1.101 mm. Czyli… czyli nie wszystkie balustrady, ale może „zaledwie” 80% jest niezgodnych z normą?

Na podstawie innych zapisów tej samej normy, można jednak wykazać, że autorzy nie stosują wspomnianej wyżej konwencji. Przykładowo, dopuszczalna długość (wysokość) drabiny jednobiegowej (w normie ISO 14122-4,² czyli należącej do tej samej serii czy tzw. normy wieloczęściowej³) to 10.000 mm”. Jest jasne, że nikt nie będzie mierzył długości 10-metrowej drabiny z dokładnością do jednego milimetra.⁴ A zatem jednostki w tej normie nie określają dokładności.

Norma nie określa więc w żaden sposób tolerancji podanych wymiarów; należy szukać gdzie indziej.

Odpowiedź 2. Per analogiam.

Podpowiedź znajdujemy w normie dotyczącej… robotów, ISO 10218-2,⁵ gdzie mowa jest o konieczności zachowania odstępu między przestrzenią robota a ogrodzeniem. Odległość tę norma określa (5.11.3:5) na co najmniej „500 mm (20 cali)”.⁶ Jak łatwo sprawdzić, 20 cali to 508 mm, nie 500. Najwyraźniej różnica 8/500 = 1,6% została uznana za niewartą uwagi. Można więc przyjąć, że owe 1,6% lub — w zaokrągleniu — 2% to dopuszczalne odchylenie od wartości podawanych w normach dotyczących bezpieczeństwa maszynowego.

Podkreślam, bezpieczeństwa maszynowego. Nie proponuję takiej tolerancji dla mechaniki precyzyjnej.

Po drugie, to nie jest żadna złota reguła, ani tym mniej żelazna. Niektóre wielkości w bezpieczeństwie maszynowym przyjmowane są na wyczucie, gdzie o dokładności w ogóle nie da się mówić,⁷ np. określona w normie ISO 13855⁸ prędkość zbliżania się człowieka do maszyny K = 2 m/s (równie dobrze można by przyjąć 2,5 lub 1,8). Ale mogą się zdarzyć sytuacje, gdy 2% to za dużo.⁹ Ocena ryzyka maszynowego nie jest nauką ścisłą.

Na koniec warto może przypomnieć, że wszelkie zasoby są ograniczone i zawsze konieczna jest decyzja — jak je najlepiej wykorzystać. Zasoby finansowe, które można przeznaczyć na zapewnienie bezpieczeństwa nie są tu wyjątkiem. Przykład z życia wzięty: zgodnie z ISO 11161,¹⁰ pod ogrodzeniem otaczającym kilka maszyn może być luka wysokości do 200 mm.¹¹ Jeśli jest 205, to co, przykręcamy kilkaset metrów płaskownika? A za chwilę wejdzie¹² nowa wersja ISO 11161, gdzie tego wymogu już nie ma, więc będzie trzeba stosować ISO 13857, która dopuszcza szczelinę 180 mm, zatem — kolejny płaskownik?

status

Niniejszy artykuł jest rozwinięciem odpowiedzi, którą w imieniu PKN przesłano do producenta. Nie jest to oficjalne stanowisko KT 158, ale nikt z KT nie zgłosił do tej interpretacji żadnych zastrzeżeń.

Zdjęcie dodane przez cottonbro studio.