W dyrektywie 2006/42/WE ws. maszyn jest mowa o odpowiedzialności producenta w razie „niewłaściwego użycia” maszyny. Wspomina też o takiej możliwości norma ISO 12100.1 Czy oznacza to, że producent odpowiada za każde, najbardziej absurdalne zachowania użytkownika?
ISO 12100
Zacznijmy od normy ISO 12100, matki wszystkich norm dotyczących bezpieczeństwa maszynowego. Oto niektóre zapisy dotyczące nieprawidłowego użycia:
określić ograniczenia dotyczące maszyny, łącznie z użytkowaniem maszyny zgodnym z przeznaczeniem i każdym dającym się przewidzieć użytkowaniem nieprawidłowym;
ISO 12100, 4:1.a (Strategia oceny ryzyka i zmniejszania ryzyka)
Ograniczenia dotyczące użytkowania dotyczą użytkowania maszyny zgodnego z przeznaczeniem oraz dającego się przewidzieć użytkowania nieprawidłowego.
ISO 12100, 5.3.2 (Ograniczenia dotyczące użytkowania)
W rozdziale 5.4 (Identyfikacja zagrożeń) wśród możliwych zagrożeń wymienia się:
Możliwe stany maszyny
ISO 12100, 5.4:b
Są to następujące stany:
1) maszyna wykonuje przewidzianą funkcję (maszyna działa normalnie);
2) maszyna nie wykonuje przewidzianej funkcji (tzn. działa wadliwie) z wielu powodów, łącznie z następującymi:
– zmienność właściwości lub wymiarów przetwarzanego materiału lub przedmiotów do obróbki,
– uszkodzenie jednej lub większej liczby jej części składowych lub nieprawidłowa obsługa,2
(…)
Niewłaściwe zachowanie operatora lub dające się w rozsądny sposób przewidzieć nieprawidłowe użytkowanie maszyny
ISO 12100, 5.4:c
Przykłady:
– utrata kontroli operatora nad maszyną (szczególnie dotyczy to maszyn trzymanych w ręku lub mobilnych),
– odruchowe zachowanie się osoby w przypadku wadliwego działania, zakłócenia lub uszkodzenia podczas użytkowania maszyny;
– zachowanie wynikające z braku koncentracji lub nieuwagi;
– zachowanie wynikające z wyboru „drogi najmniejszego oporu” podczas wykonywania zadania,
– zachowanie wynikające z presji podtrzymywania pracy maszyny bez względu na okoliczności,
– zachowanie pewnych osób (np. dzieci, osób niepełnosprawnych).
Rzuca się w oczy zmienność stosowanych określeń. Czasami jest działanie „dające się przewidzieć”, czasem „dające się w rozsądny sposób przewidzieć”, a może być też „każde dające się przewidzieć”. Czy jest to celowe rozróżnienie, czy literacka fantazja autora? Na tę drugą możliwość wskazuje zawarta w normie definicja „dającego się przewidzieć użytkowania nieprawidłowego”:
dające się przewidzieć użytkowanie nieprawidłowe
ISO 12100, 3.24
użytkowanie maszyny w sposób nieprzewidziany przez projektanta, które może wynikać z dającego się łatwo przewidzieć zachowania człowieka
Oryginał używa w tym miejscu wszędzie określenia „reasonably foreseeable misuse”. Naszych tłumaczy trochę poniosło.
2006/42/WE
Normy normami, wiadomo — nieobowiązkowe. A co mówią przepisy? Żeby nie przedłużać, sięgnijmy od razu po definicję:
„możliwe do przewidzenia niewłaściwe użycie”3 oznacza użytkowanie maszyny w sposób niezgodny z informacją zawartą w instrukcji obsługi, ale które może wynikać z dających się łatwo przewidzieć ludzkich zachowań
2006/42/WE, I.1.1.1:i
wnioski
I dyrektywa i norma stosują to samo (choć odmiennie tłumaczone) określenie reasonably foreseeable misuse, odnoszące się do „dających się łatwo przewidzieć” (readily predictable) zachowań użytkownika. Piła do drewna może zostać wykorzystana do cięcia np. aluminium, albo odwrotnie. Prostowarka hydrauliczna może być użyta jako prasa, bo konstrukcyjnie jest to praktycznie to samo. Nie chodzi natomiast o możliwość wykorzystania linii napełniania butelek jako placu zabaw dla dzieci, użycie piły łańcuchowej jako napędu do roweru lub inne kosmiczne pomysły.
Image by Honey Kochchaphon kaensen from Pixabay
﹏﹏﹏
- PN-EN ISO 12100:2012 Bezpieczeństwo maszyn. Ogólne zasady projektowania. Ocena ryzyka i zmniejszanie ryzyka [⤣]
- wydaje się, że jest to błędne tłumaczenie; oryginał wymienia w tym miejscu „failure of services”, czyli chodzi raczej o nieprawidłowe działanie maszyny, nie personelu [⤣]
- po angielsku jest ten sam termin „reasonably foreseeable misuse”, który użyto w ISO 12100, ale nasi tłumacze nie muszą przecież tego wiedzieć [⤣]
Dodaj komentarz