Rozmnażanie wegetatywne maszyn (jeszcze o modernizacjach) ♻

Za największy żyjący organizm uznaje się mający ok. 80.000 lat, zajmujący 43 ha lasek osikowy, będący w istocie jednym drzewem, choć dość licznie rozgałęzionym.¹

Botanicy mają łatwiej. Rozmnażanie jest generatywne (powstaje nowy organizm), gdy łączą się komórki rozrodcze; jeśli natomiast rozwijamy wegetatywnie istniejący pęd, jest to wciąż ta sama roślina. A kiedy powstaje nowa maszyna? Jak zauważył jeden z P.T. Czytelników,² trudno określić granicę między modernizacją maszyny a budową nowej maszyny na bazie starej. Nie znajdziemy takiego rozróżnienia w przepisach, a przecież jest ono podstawą brzemiennego w skutki stwierdzenia, czy wprowadzane na maszynie zmiany wymagają spełnienia wymogów dyrektywy maszynowej.³

przepisy

Dyrektywa maszynowa⁴ opisuje szczegółowo wymagania związane z wprowadzeniem maszyny do obrotu lub oddaniem jej do użytku.⁵ A czym jest wprowadzenie do obrotu? Proszę bardzo, dyrektywa definiuje to dla nas:

„wprowadzenie do obrotu” oznacza udostępnienie maszyny lub maszyny nieukończonej po raz pierwszy we Wspólnocie z zamiarem jej dystrybucji lub użytkowania, za wynagrodzeniem lub bezpłatnie;

DM, art. 2 lit. h

„oddanie do użytku” oznacza pierwsze wykorzystanie we Wspólnocie maszyny objętej niniejszą dyrektywą zgodnie z jej przeznaczeniem;

DM, art. 2 lit. k

Czym jest maszyna też wiemy… no, prawie wiemy. Tu już definicja nie jest tak klarowna, ale jest:⁶

„maszyna” oznacza:
— zespół, wyposażony lub przeznaczony do wyposażenia w mechanizm napędowy inny niż bezpośrednio wykorzystujący siłę mięśni ludzkich lub zwierzęcych, składający się ze sprzężonych części lub elementów, z których przynajmniej jedna wykonuje ruch, połączonych w całość mającą konkretne zastosowanie,

DM, art 2 lit. a tiret 1

A co znaczy określenie „pierwsze”? Oczywiście, pierwsze od momentu powstania (zbudowania) maszyny. Tak, ale kiedy maszyna „powstaje”?

Tu, niestety, nasza złota nić prawnej precyzji się kończy.

przypuszczenia

Jeżeli pojęcie nie jest zdefiniowane w przepisie, należy je rozumieć w znaczeniu powszechnie przyjętym, czyli zgodnie ze słownikiem języka polskiego.⁷ Właściwie tę metodę zastosowaliśmy już wcześniej, przechodząc gładko nad pojęciami „wykorzystanie” i „udostępnienie” — wydają się przecież jasne.⁸ Nasz problem polega na tym, że pojęcia „modernizacja” i „budowa” obejmują działania bardzo bliskie siebie, a ścisłe (sztuczne?) rozgraniczanie pojęć nie jest rolą języka naturalnego.

Aby wprowadzić możliwie ostre kryterium, nie tracąc przy tym aury bezstronnego interpretatora, można wykorzystać normy zharmonizowane z dyrektywą maszynową, a konkretnie normy typu C, dotyczące konkretnych rodzajów maszyn.⁹ Normy typu C zawierają definicje maszyn, których dotyczą. Jeśli w wyniku przebudowy zmienia się tak określony rodzaj maszyny, to zgodzimy się, że mamy do czynienia z powstaniem maszyny nowej.¹⁰ Czy jednak można równie łatwo zaakceptować twierdzenie odwrotne, że nowa maszyna nie powstała, jeśli nie zmienił się jej rodzaj? Wydaje się, że — z braku innych kryteriów — można. Normy zharmonizowane są wszak najważniejszym kryterium zgodności z wymaganiami zasadniczymi (czyli z DM).

schody

Sprawa komplikuje się przy systemach zintegrowanych (kilka maszyn działających na jednym obszarze). Przytoczmy jeszcze raz definicję maszyny, tym razem w całości:

„maszyna” oznacza:
— zespół, wyposażony lub przeznaczony do wyposażenia w mechanizm napędowy inny niż bezpośrednio wykorzystujący siłę mięśni ludzkich lub zwierzęcych, składający się ze sprzężonych części lub elementów, z których przynajmniej jedna wykonuje ruch, połączonych w całość mającą konkretne zastosowanie,
— zespół określony w tiret pierwsze, jedynie z pominięciem elementów przeznaczonych do jego podłączenia w miejscu pracy lub do podłączenia do źródeł energii i napędu,
— zespół określony w tiret pierwsze i drugie, gotowy do zainstalowania i zdolny do funkcjonowania w danym stanie jedynie w przypadku gdy jest zamontowany na środkach transportu lub zainstalowany w jakimś budynku lub na konstrukcji,
— zespoły maszyn określone w tiret pierwsze, drugie i trzecie lub maszyny nieukończone określone w lit. g), które w celu osiągnięcia określonego efektu końcowego, zostały zestawione i są sterowane w taki sposób, że działają jako zintegrowana całość,
— zespół sprzężonych części lub elementów, z których przynajmniej jedna wykonuje ruch, połączonych w całość, przeznaczony do podnoszenia ładunków, a którego jedynym źródłem mocy jest bezpośrednie wykorzystanie siły ludzkich mięśni

DM, art 2 lit. a

Przytoczmy dla porządku powołaną definicję maszyny nieukończonej:

„maszyna nieukończona” oznacza zespół, który jest prawie maszyną, ale nie może samodzielnie służyć do konkretnego zastosowania. Układ napędowy jest maszyną nieukończoną. Jedynym przeznaczeniem maszyny nieukończonej jest włączenie do lub połączenie z inną maszyną lub inną maszyną nieukończoną lub wyposażeniem, tworząc w ten sposób maszynę, do której ma zastosowanie niniejsza dyrektywa;

DM, art. 2 lit. g

Idea maszyny nieukończonej¹¹ jest tak nierozumna, jak sama jej nazwa,¹² ale do rozważań weźmy coś nie budzącego wątpliwości, jak robot przemysłowy, który jest mn par excellence. Włączenie robota do zespołu maszyn oznacza zatem, zgodnie z powyższą definicją, utworzenie maszyny. Przykład: mamy frezarkę, dodajemy do niej robot załadunkowy i powstaje nowa maszyna, nazwijmy ją frezarką zrobotyzowaną. Przeprowadzamy ocenę ryzyka, dołączamy do dokumentacji technicznej frezarki i robota (teraz już wspólnej), zawieszamy na ogrodzeniu tabliczkę znamionową ze znakiem CE, sporządzamy deklarację zgodności. I już.

Ale pandemia postępuje, a wraz z nią potrzeba automatyzacji rośnie. Do naszej frezarki zrobotyzowanej dodajemy kolejny robot¹³ — i powstaje… frezarka zrobotyzowana. Czy powstała nowa maszyna? Albo jeśli do stanowiska spawania karoserii, gdzie współpracuje ze sobą sześć robotów, dodamy siódmy — czy powstaje nowa maszyna?

Definicja dotyczy przede wszystkim tego, czego dotyczy; definicja mn nie ma na celu opisywania maszyn, lecz mn. Zgodnie z definicją, mn włączona do zespołu tworzy z nim jedną maszynę, co nie oznacza, że każde włączenie powoduje utworzenie kolejnej maszyny. Frezarka zrobotyzowana pozostaje frezarką zrobotyzowaną, tworzoną przez frezarkę i połączone z nią roboty.

konkluzja

Kryterium „drugiego życia” maszyny (powstanie maszyny innego rodzaju, wg definicji zawartych w normach zharmonizowanych z DM) pozwala łatwiej odróżnić modernizację od przebudowy maszyny. Zarazem wydaje się ono jedynym racjonalnym rozróżnieniem, znajdującym oparcie o istniejące przepisy.

Ostatecznej weryfikacji proponowanego kryterium można dokonać tylko w formie, jak to się mówi w wojsku, rozpoznania przez walkę — gdy PIP taki podział zakwestionuje lub przyjmie.

Warto przeczytać:

1. Czy maszyny ze znakiem CE można modernizować? Część I: Obowiązki
2. Czy maszyny ze znakiem CE można modernizować? Część II: Modernizacja czy budowa?
3. Modernizacje, integracje, tworzenie zespołów maszyn – kilka praktycznych wskazówek jak zaplanować inwestycję w parku maszynowym

 
﹏﹏﹏

1. crazynauka.pl  [⤣]
2. ale uwagę zgłosił przez LinkedIn, więc tu jej nie ma  [⤣]
3. znak CE, deklaracja zgodności, przechowywanie dokumentacji technicznej przez 10 lat itp.  [⤣]
4. dyrektywa 2006/42/UE ws. maszyn; dalej: DM  [⤣]
5. w skrócie: maszyna musi spełniać wymagania zasadnicze (zał. I), a producent musi przeprowadzić „procedurę oceny zgodności” (art. 12)   [⤣]
6. dla ustalenia uwagi pominięto dalsze cztery tiret  [⤣]
7. przy okazji polecam SJP PWN  [⤣]
8. zapewne każdy prawnik potrafi ową jasność zakwestionować; cóż poradzić, taką mają pracę  [⤣]
9. por. wpis „Czy maszyny ze znakiem CE można modernizować? Część II: Modernizacja czy budowa?„  [⤣]
10. a przecież i tu proponowane rozróżnienie bynajmniej nie jest oczywiste, bo np. prasa hydrauliczna od prostowarki do wałków może różnić się tylko narzędziem zamocowanym na suwaku  [⤣]
11. dalej: mn  [⤣]
12. dodane określenie („nieukończona”), zgodnie z regułami języka, oznacza zawężenie, tzn. mn są — w sensie językowym — podzbiorem maszyn; tymczasem w DM maszyny i mn to zbiory rozłączne!  [⤣]
13. załóżmy np. że, ze względu na filigranowość detalu, musi on być przenoszony po-wo-li, więc jeden robot ładuje materiał, a drugi odbiera detal 🤠  [⤣]